Chiều 30 Tết Miền Bắc: Ý Nghĩa, Phong Tục Và Trải Nghiệm Thực Tế Của Một Người Con Xa Quê
Chào các bạn, lại là mình đây!
Nếu như trong các bài viết trước, mình thường chia sẻ với các bạn về các Template Blogger, thủ thuật tối ưu SEO hay cách fix lỗi code, thì hôm nay – nhân dịp không khí xuân đang tràn về ngập tràn các con phố – mình muốn "đổi gió" một chút. Chúng ta sẽ tạm gác lại những dòng code khô khan để cùng ngồi lại, chia sẻ về một "tính năng" đặc biệt nhất của văn hóa Việt Nam: Chiều 30 Tết.
Đối với mình, và có lẽ với rất nhiều bạn đang đọc blog này, chiều cuối năm không chỉ là một mốc thời gian. Nó là một cảm xúc, một "giao diện" hoàn toàn khác biệt của đất trời và lòng người. Đặc biệt là cái Tết ở miền Bắc với cái lạnh se sắt và mưa phùn lất phất đặc trưng. Bài viết này mình sẽ viết rất chi tiết, hơn 1500 chữ, bao gồm cả những kiến thức phong tục và phần Review trải nghiệm thực tế của chính mình. Hy vọng nó sẽ giúp các bạn, đặc biệt là các bạn trẻ Gen Z, hiểu sâu hơn và yêu hơn cái Tết cổ truyền.
1. Chiều cuối năm là gì? Ý nghĩa thiêng liêng của chiều 30 Tết
Nhiều bạn thường hỏi: "Tại sao lại quan trọng chiều 30 thế? Mùng 1 mới là Tết mà?". Thực ra, cái hồn của Tết lại nằm chính ở cái chiều 30 này đấy các bạn ạ.
Khái niệm "Chiều cuối năm"
Chiều cuối năm, thường rơi vào ngày 30 tháng Chạp (hoặc 29 nếu tháng thiếu), là thời khắc cuối cùng của năm cũ. Nó giống như giai đoạn "Final Check" hay "Pre-launch" trước khi chúng ta chính thức bước sang một phiên bản mới (Năm mới). Đây là ranh giới mong manh và linh thiêng nhất giữa quá khứ và tương lai.
Ý nghĩa "Tống cựu nghênh tân"
Theo quan niệm của ông bà ta, chiều 30 Tết là lúc mọi công việc đồng áng, buôn bán phải gác lại. Dù có nợ nần, xích mích hay lo toan, đến thời điểm này cũng phải tạm quên đi hoặc xí xóa. Ý nghĩa lớn nhất của buổi chiều này là sự Đoàn viên và Hoàn tất.
- Đoàn viên: Là lúc con cháu đi làm xa (như mình) trở về nhà, quây quần bên mâm cơm.
- Tạ ơn: Là lúc dâng mâm cơm cúng mời Tổ tiên, ông bà về ăn Tết cùng con cháu.
2. Những "thủ tục" không thể thiếu vào chiều 30 Tết ở miền Bắc
Giống như việc cài đặt một Template Blogger cần phải làm từng bước (Step-by-step) để không bị lỗi, thì chiều 30 Tết ở miền Bắc cũng có những quy trình chuẩn mà hầu như nhà nào cũng làm. Dưới đây là danh sách "to-do list" mà mình đã tổng hợp lại:
2.1. Tắm lá mùi già (Thủ tục "Clean Install" cho bản thân)
Đây là nét văn hóa cực kỳ đặc trưng của người Bắc. Sáng hoặc trưa 30 Tết, các bà các mẹ sẽ đi chợ mua những bó mùi già (cây rau mùi đã trổ hoa, kết hạt, thân màu tía).
Người ta rửa sạch, cuộn lại rồi đun một nồi nước thật to. Mùi hương của cây mùi già rất đặc biệt – nó hăng hăng, ấm nồng và lưu hương rất lâu. Tắm nước lá mùi chiều cuối năm mang ý nghĩa gột rửa đi những vận đen, những bụi bặm, phiền muộn của năm cũ. Nó giống như việc các bạn Clear Cache trình duyệt để máy chạy mượt hơn vậy đó. Cảm giác tắm xong, người nhẹ bẫng, thơm tho sạch sẽ để đón năm mới.
2.2. Chuẩn bị mâm cỗ Tất Niên
Cỗ miền Bắc thì cầu kỳ khỏi nói. Không phải ngẫu nhiên mà người ta bảo "Ăn Bắc, Mặc Nam". Mâm cỗ chiều 30 thường là mâm cỗ đầy đặn nhất, thịnh soạn nhất trong năm. Một mâm cỗ tiêu chuẩn (Standard Version) thường bao gồm:
- Bánh chưng: Chắc chắn rồi, linh hồn của Tết.
- Gà luộc: Phải là gà trống thiến hoặc gà ri, da vàng óng, ngậm hoa hồng (để cúng).
- Canh măng móng giò: Măng khô được ngâm và ninh kỹ từ mấy ngày trước.
- Nem rán (Chả giò): Món này tốn công nhất, gói ghém tỉ mỉ.
- Giò lụa, Giò xào: Cắt khoanh đẹp mắt.
- Dưa hành: "Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ" - món này giúp cân bằng vị giác (chống ngán).
2.3. Trồng cây nêu và trang trí đào quất
Chiều 30 cũng là deadline cuối cùng để dọn dẹp nhà cửa. Cành đào phai hay cây quất thế phải được đặt vào vị trí đẹp nhất trong phòng khách. Đèn nháy phải được chăng lên. Ở quê mình (Bắc Ninh) thì nhiều nhà vẫn còn giữ phong tục trồng cây nêu trước cửa để xua đuổi ma quỷ, nhưng giờ ở phố thì ít thấy hơn.
3. Review thực tế: Một chiều 30 Tết "đúng chất" Bắc của mình
Để bài viết chân thực hơn, mình sẽ share với các bạn trải nghiệm thực tế của chính mình vào chiều 30 Tết năm ngoái. Đây không phải là lý thuyết sách vở, mà là những gì mình đã mắt thấy, tai nghe và cảm nhận.
Bối cảnh không gian và thời tiết
Năm ngoái, mình về quê muộn. Trưa 30 mới về đến cổng nhà. Thời tiết miền Bắc hôm đó đúng kiểu "Combo hủy diệt": Rét đậm 12 độ C kèm theo mưa phùn lất phất. Bầu trời không xanh mà xám đục, nhưng kỳ lạ thay, nó không làm người ta buồn mà lại tạo cảm giác ấm cúng muốn chui vào nhà.
Cái không khí chiều 30 nó vắng lặng một cách lạ lùng. Ngoài đường hầu như không còn xe cộ chạy ngược xuôi, các cửa hàng đã đóng cửa cài then, chỉ còn lác đác vài hàng hoa ế đang cố bán nốt những cành đào cuối cùng. Sự tĩnh lặng này đối lập hoàn toàn với sự ồn ào của 29 ngày trước đó.
Âm thanh và Mùi vị
Nếu bạn nhắm mắt lại vào chiều 30, bạn sẽ nghe thấy tiếng lợn kêu eng éc (ở quê mình vẫn đụng lợn), tiếng dao thớt băm chặt lách cách vang lên từ bếp của mọi nhà. Tiếng loa phát thanh xã vang lên những bài nhạc xuân cũ kỹ nhưng nghe lại thấy rạo rực.
Nhưng ấn tượng nhất là "Mùi của Tết". Mình thề là không có loại nước hoa nào so sánh được. Đó là sự pha trộn của:
- Mùi hương trầm thơm ngát tỏa ra từ bàn thờ Tổ tiên.
- Mùi hăng nồng ấm áp của nồi nước lá mùi mẹ đang đun dở trên bếp củi.
- Mùi thơm béo ngậy của thịt kho tàu, mùi thơm nức mũi của nồi bánh chưng đang vớt.
Hoạt động của mình (My Activities)
Vừa về đến nhà, việc đầu tiên mẹ bắt làm không phải là ăn uống, mà là đi tắm lá mùi. Mẹ mình bảo: "Tắm đi cho sạch cái bụi thành phố". Nước lá mùi màu nâu sẫm, tắm vào thấy da dẻ tê tê vì nóng nhưng sảng khoái vô cùng.
Sau đó, mình phụ bố lau dọn bàn thờ. Đây là công việc của đàn ông trong nhà. Bố mình rất kỹ tính (như kiểu mình soi code vậy), lau từng cái chân nến, đánh bóng bộ lư đồng sáng loáng. Mâm ngũ quả được bày biện cẩn thận: Chuối xanh, Bưởi vàng, Phât thủ, Quất, Ớt... đủ 5 màu ngũ hành.
Đến khoảng 4-5 giờ chiều, mâm cỗ cúng Tất Niên được bưng lên. Cả nhà thắp hương, bố lầm rầm khấn vái mời ông bà về ăn Tết. Lúc này, không khí cực kỳ trang nghiêm. Sau khi hương tàn, cả nhà quây quần bên mâm cơm. Bố sẽ là người tổng kết năm cũ (KPI đạt được gì, chưa được gì) và lì xì lấy may sớm cho mấy đứa cháu.
Bữa cơm chiều 30 bao giờ cũng ngon nhất. Không phải vì đồ ăn cao lương mỹ vị, mà vì cảm giác trút bỏ được gánh nặng của cả một năm dài. Ăn xong, mọi người ngồi uống trà, xem Táo Quân (Gặp nhau cuối năm) và đợi Giao thừa. Cảm giác đó, bình yên đến lạ.
4. Lời kết
Các bạn thân mến,
Trong thời đại công nghệ 4.0, khi mà mọi thứ đều nhanh, đều vội, thì những giá trị truyền thống như bữa cơm chiều 30 Tết lại càng trở nên quý giá. Nó là "source code" gốc rễ tạo nên bản sắc của người Việt chúng ta. Dù bạn có đi đâu, làm gì, kiếm được bao nhiêu tiền, thì cảm giác được trở về nhà, được tắm nồi nước lá mùi mẹ nấu, được ăn miếng bánh chưng bố gói vào chiều 30 Tết vẫn là điều tuyệt vời nhất.
Hy vọng qua bài viết này, các bạn – đặc biệt là những bạn chưa có dịp trải nghiệm cái Tết miền Bắc – sẽ hình dung được phần nào không khí tuyệt vời này. Nếu các bạn thấy bài viết hay và ý nghĩa, đừng quên chia sẻ (Share) nó cho bạn bè nhé.
Còn các bạn, chiều 30 Tết của các bạn thường diễn ra như thế nào? Hãy để lại bình luận bên dưới để chúng ta cùng chém gió nhé!
Chúc các bạn và gia đình một năm mới An Khang - Thịnh Vượng - Vạn Sự Như Ý!
(Hẹn gặp lại các bạn ở các bài viết chia sẻ thủ thuật tiếp theo sau Tết nhé!)
